ՊՆ-ում Tert.am-ի աղբյուրների և նաև փորձագետների շրջանակներում արդեն կա խոսակցություն, որ վաղը՝ սեպտեմբերի 3-ին, Վրաստանում մեկնարկող ՆԱՏՕ-ի «Agile Spirit 2017» զորավարժություններին Հայաստանը չի մասնակցելու, չնայած որ պաշտոնապես այս մասին չի հայտարարվել:
«Agile Spirit 2017» զորավարժությունները կազմակերպվում են ԱՄՆ-ի եւ Վրաստանի նախաձեռնությամբ: Այս տարի դրանք անցկացվելու են Ախալցխայի Օրփոլա ռազմական պոլիգոնում, դրանց մասնակցելու են Բուլղարիայի, Լատվիայի, Ռումինիայի և Ուկրաինայի զինվորականները:
Մեծ Բրիտանիայի Լեսթերի համալսարանի հետախուզության, անվտանգության ու ռազմավարության բաժնի գիտաշխատող, վաշինգթոնյան Կենտրոնական Ասիայի և Կովկասի ինստիտուտի տարածաշրջանային անվտանգության հարցերով անկախ փորձագետ Էդուարդ Աբրահամյանը ևս Tert.am-ի հետ զրույցում չբացառեց, որ Հայաստանը վերջին պահին կարող է հրաժարվել այս զորավարժություններին մասնակցելուց, ինչպես 2009 թվականին, երբ վերջին պահին Հայաստանը հրաժարվեց մասնակցել Գործընկերություն հանուն Խաղաղության շրջանակներում անցկացվող զորավարժություններին:
«Angile Spirit» կամ «Nobel Partner» զորավարժությունների առաջնահերթ նպատակը Վրաստանի պաշտպանողականությունը, նրա ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցների և գործընկերների հետ արդյունավետ ռազմական փոխգործակցության աստիճանի բարձրացումն է: «Angile Spirit»-ը կարևոր և փաստացի առաջին այս ֆորմատի միջոցառումն է, որը կազմակերպվում է ամեն տարի՝ սկսած 2011 թվականից։ Այն ունի հստակ քաղաքական ենթատեքստ և ենթադրվում է, որ մասնակցելով այս զորավարժություններին Սևծովյան-Կովկասյան տարածաշրջանի դաշնակիցներն ու գործընկերները կիսում են տարածաշրջանում նույն անվտանգության սպառնալիքների առկայությունը։ Բացի այդ, «Angile Spirit»ի զորավարժությունների մարտավարական սցենարը համատեղ ուժերով ընդհանուր ենթադրյալ հակառակորդի հարձակումն էֆեկտիվ ետ մղելու մեջ է, որտեղ կիրառվում է զգալի քանակությամբ տանկային, հակատանկային ուժեր և հրետանի։ Մասնակցությունն «Angile Spirit»-ի ռազմախաղերին ենթադրվում է, որ մասնակիցը կիսում է ընդհանուր Արևմուտքի կողմից տրված՝ սպառնալիքների վերաբերյալ գնահատականները»,- նշեց նա:
Էդուարդ Աբրահամյանը հիշատակեց, որ Հայաստանը նմանատիպ զորավարժությունների մասնակցել է նախկինում՝ նախ Ռումինիայում, հետո Վրաստանում՝ «Nobel Partner-2017»-ին: «Ադրբեջանը վերջինին չմասնակցեց: Նրա ղեկավարությունը վերջին պահին, ինչպես Հայաստանը 2009-ին ուղղակի ետ կանչես իր մասնակցությունը։ Վաշինգթոնյան ինստիտուտի կողմից հրապարակված վերջին իմ հոդվածներից մեկում ես նկատել էի, որ եթե Ադրբեջանը կամ Հայաստանը շարունակի չմասնակցել ՆԱՏՕ-ի հովանու ներքո Վրաստանում, Ուկրաինայում կամ Ռումինիայում անցկացվող տարեկան բազմազգ զորավարժություններին կարող են ընկնել այսպես կոչված «նոմինալ գործընկերների» շրջանակների մեջ, — կարգավիճակ, որը թեև իրավաբանական ձևակերպում չունի Հյուսիս-Ատլանտյան դաշինքի կողմից, բայց հաճախ կիրառվում է փորձագետների կողմից, 2014-ին Ռուսաստան-ՆԱՏՕ հակամարտության ի հայտ գալուն պես «իրական» և «նոմինալ» գործընկերներին տարբերակելու և տարանջատելու համար»,- նշեց նա:
Վերլուծաբանը նշեց նաև, որ եթե Հայաստանը նախապես հայտարարի, որ չի մասնակցում զորավարժությանը, բոլոր կողմերից այդ որոշումը նորմալ կընկալվի, սակայն եթե հրաժարվի վերջին պահին, կառաջանան տարբեր կարծիքներ: «Դա կարող է ընկալվել որպես Ռուսաստանի կողմից գործադրված ճնշման հետևանք: Օրինակ՝ Ադրբեջանի չմասնակցելու վերաբերյալ նման կարծիքներ հնչել են: Մինչև հիմա էլ որոշ փորձագետներ քննարկում են «Nobel Partner»-ին Ադրբեջանի չմասնակցելու կտրուկ որոշումն ու իրական պատճառները»,- նշեց նա:
Անդրադառնալով «Agile Spirit 2017»-ին Էդուարդ Աբրահամյանը նկատեց, որ այն հետաքրքիր է այնքանով, որ տեղի է ունենում Ախալցխայում: «Հայաբնակ տարածաշրջանում տեղի է ունենալու զորավարժություն, և այնտեղ առկա է լինելու Հայաստանի եռագույնը, որն իր հերթին կավելացնի տեղի բնակչության հետաքրքրությունն ու ոգևորվածությունը»,- ասաց նա:
Դիտարկմանն ի պատասխան, թե ինչը կարող է վերջին պահին Հայաստանին հետ պահել զորավարժություններին մասնակցելուց՝ Էդուարդ Աբրահամյանը նկատեց․ «Հայկական կողմի «չափից դուրս» ակտիվությունը ՆԱՏՕ-ի միջոցառումներին Ռուսաստանի կողմից լարվածության արդյունք կարող է հանդիսանալ, և դա օբյեկտիվ է, քանի որ Մոսկվան իրեն ամբողջությամբ հակադրության մեջ է դրել ՆԱՏՕ-ի և դաշինքի առավել մտերիմ գործընկերների՝ Ուկրաինայի, Վրաստանի հետ, և, հետևաբար, յուրաքանչյուր, նույնիսկ բացառապես պաշտպանական կամ խաղաղապահ բնույթ կրող ՆԱՏՕ-ի որևէ միջոցառում այն ընկալում է որպես սպառնալիք իր տարածաշրջանային շահերին։ Այս համատեքստում, Ռուսաստանի դաշնակից Հայաստանի մասնակցությունը նմանատիպ զորավարժություններին Մոսկվայում ընկալվում է էմոցիոնալ և ոչ ադեկվատ։ Ռուսաստանին դուր չի գալիս Հայաստանի և նաև վերջին շրջանում Ղազախստանի ակտիվությունը ՆԱՏՕ-ի այն զորավարժություններին, որոնք մեկնաբանվում են բացառապես որպես սպառնալիք Ռուսաստանի շահերին»:
Փորձագետի խոսքով՝ Ռուսաստանի ճնշումները Հայաստանի նկատմամբ կարող են լինել երկու տիպի՝ այն է` Ռուսաստանից սպասվող զինտեխնիկայի հարցը խաղարկման առարկա դարձնելով։ « Կարծում եմ՝ Ադրբեջանի «Nobel Partner-2017»-ին մասնակցելուն կտրուկ հրաժարվելը պետք է, հավանաբար, նաև դիտարկել այս հարթության վրա։ Մասնավորապես, Բաքուն պատրաստվում է նոր զինատեսակներ ձեռքբերել Ռուսաստանից, իմ տեղեկատվությամբ՝ մոտ 2֊2․5 միլիարդի գործարք է նախապատրաստվում ստորագրման և չի բացառվում, որ Մոսկվան այս կոնտեքստում ակնարկել է Ադրբեջանի «չափից դուրս» համագործակցությունը Ռուսաստանի հակառակորդների հետ»,-ասաց նա։
Եվ մյուս տարբերակը՝ ուղղակի բացահայտ դիվանագիտական ճնշումն է, որի կիրառման հարցում Մոսկվան մեծ փորձ ունի։
Ընդհանրապես, պետք է հասկանալ, որ զարգացող ու սաստկացող Ռուսաստան-ՆԱՏՕ հակամարտության ֆոնի ներքո բավականին դժվար է վարել «և-և»-ի քաղաքականությունը, եթե ընդհանրապես հնարավոր է։
«2014 թվականից Արևմտյան Եվրոպային անվտանգության միջավայրը խորը և կտրուկ փոփոխման ենթարկվեց, և Ռուսաստանը, որը շատ թե քիչ համագործակցում էր ՆԱՏՕ-ի հետ և համարվում գործընկեր՝ մարտահրավեր նետեց ՆԱՏՕ-ի արևելյան քաղաքականությանը։ Ուստի ռազմա-քաղաքական խաղի կանոնները փոխվեցին և այն թեզը համաձայն, որի լինել Ռուսաստանի ստրատեգիական դաշնակից և օգտվել ՆԱՏՕ-ի հետ խորը գործընկերության բարիքներից, դարձան մեծամասամբ անհամատեղելի: Փոխվեցին դաշինքի անվտանգության առաջնահերթությունները և, սկսած Նյուպորտի Վեհաժողովից, Արևելյան Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի բոլոր միջոցառումները սկսեցին ուղղված լինել Ռուսաստանից հնարավոր պոտենցիալ սպառնալիքը թուլացնելուն։ Ուստի այն հայտարարությունները, որ ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցությունը չի խանգարում Ռուսաստանի հետ ռազմաքաղաքական հարաբերությունները խորացնելու համար, և հակառակը, առավել քաղաքական- դեկլարատիվ են, քան իրական-պրակտիկ»-նշեց նա։